 |
| ស្លា ម្លូ កំបោរ និងថ្នាំ |
ក្នុងរយៈកាលពីរឆ្នាំក្រោយមក គ្រូពិនិត្យមើលកិរិយាមារយាទកុមារទាំងពីរទៅឃើញថា ប្រសើរណាស់។ គាត់ក៏សុខចិត្តលើកកូនក្រមុំរបស់គាត់ឈ្មោះនាង "មណី" ដែលទើបតែមានអាយុ 15 ឆ្នាំ ប្រកបដោយរូបឆោមលោមពណ៌ល្អ គួរឲ្យអ្នកផងចាប់ចិត្ត រៀបផ្សំឲ្យជាមួយចៅ "សុដា" ជាបុរសបងដែលជាក្មេងកំព្រា បានត្រាច់ពីស្រុកឆ្ងាយ មកនៅជ្រកកោនរៀនសូត្រជាមួយគាត់។
ចាប់តាំងពីថ្ងៃដែលសុដាបានប្រពន្ធមក គេចេះតែពុំសូវរីករាយចំពោះប្អូនសោះ ព្រោះគេចេះតែមានបំណងលោភបុណ្យស័ក្ដិធំ។ គេគិតថា ថ្ងៃណាមួយ គេនឹងបានសម្រេចផលវិជ្ជារបស់គេ និងបានជាមន្ត្រីកិត្តិយសមួយរូប រួចហើយគេនឹងបានជាទីគាប់ព្រះទ័យនៃព្រះរាជា ជាមិនខាន។ រាល់ៗថ្ងៃនៅពេលណាផុតរវល់ពីការងារហើយ គេតែងដើរទៅជិតប្រពន្ធ ហើយនិយាយគ្នា ដោយប្រើពាក្យទន់ភ្លន់ និងដោយក្ដីរីករាយ។
រីឯចៅសុដ្ឋាជាប្អូន ពុំសូវបានសប្បាយក្នុងចិត្តទេ ព្រោះឃើញកិរិយារបស់បងពុំសូវរាក់ទាក់នឹងខ្លួនសោះ។ គេចេះតែនឹងឆ្ងល់ក្នុងចិត្ត។ មួយទៀតព្រួយបារម្ភនឹងមុខរបរ មិនដឹងបានការអ្វីធ្វើផង។ គេព្រួយនោះហៅមហាព្រួយ។ ងាកទៅបង ក៏គេមិននិយាយស្ដីរក គឺធ្វើឫកជាសោះអង្គើយតោះតើយលែងរាក់ទាក់ជាមួយខ្លួន ដូចពីមុនឡើយ ងាកទៅរកមុខរបរក៏គ្មាន តើអាត្មាគេត្រូវងាកទៅខាងណា បើចង្អៀតចិត្តខ្លាំងម្ល៉េះ!។
ព្រឹកមួយ សុដ្ឋារៀបចំអីវ៉ែអីវ៉ាន់ ហើយដើរចេញពីផ្ទះនេះ ដោយឥតឲ្យអ្នកណាដឹងឡើង។ គេបានត្រាច់ទៅដល់មាត់ស្ទឹងមួយ ហើយអង្គុយយំយ៉ាងកម្សត់នៅក្រោមជ្រៃធំមួយដើម មានមែកត្រសុំត្រសាយសាខា ដោយនឹកអស់សង្ឃឹម មិនដឹងជាទៅពឹងពាក់អ្នកណា។
ពេលយប់ក៏មកដល់។ សុដ្ឋាក៏ស្រស់ស្រូបអាហារបន្តិចបន្តួច ហើយទម្រេតលក់នៅក្រោមដើមជ្រៃនោះទៅ។ ក្នុងពេលដែលសុដ្ឋាលក់មួយភាំងទៅ ស្រាប់តែគេឃើញមនុស្សម្នាក់យ៉ាងធំសម្បើម ឈរច្រងាងយ៉ាងសង្ហា ដៃម្ខាងកាន់ដំបងយ៉ាងធំមួយ ហើយស្រែកមករកកុមារថា :
-”នែ៎! អាឯងមកពីណា បានជាចូលមកកន្លែងអញ ដោយគ្មានអុជទៀន ធូប បូជាចំពោះអញសោះ? ព្រោះនរណាក៏ដោយ ឲ្យតែមកដល់ទីនេះគេត្រូវតែគោរពបូជាអញ!”។
សុដ្ឋាភ័យញាប់ញ័រក្នុងខ្លួនពន់ពេកណាស់ ហើយក៏និយាយអង្វរលន់តួតទៅលោកថា :
- “ឱ! លោកតា ជាទីគោរពអើយ! សូមលោកមេត្តាអត់ទោសឲ្យខ្ញុំផងចុះ ព្រោះខ្ញុំកើតទុក្ខលំបាកខ្លាំងណាស់។ ប្រសិនជាលោកម្ចាស់ជ្រាបរឿងខ្ញុំផងនុះ លោកមុខជានឹងជួយអាណិតខ្ញុំ ជាមិនខាន"។
អ្នកតានោះឆ្លើយតបមកវិញថា :
-”ទេ! អញមិនត្រូវការអាណិតឯងទេ អញដឹងតែពីអ្នកណាមកចូលកន្លែងអញ ហើយមិនបន់ស្រន់បូជាអញ អញត្រូវបំផ្លាញអ្នកនោះឯង ដោយគ្មានត្រាប្រណីឡើយ!”។
ពោលដូច្នេះហើយ អ្នកតាកំណាចក៏លើកដំបងចង្អុលទៅសុដ្ឋា ទាំងមាត់សែកមន្តគាថាផង។ មិនយូរប៉ុន្មាន កំលោះសុដ្ឋាក៏ក្លាយខ្លួនទៅជាថ្មមួយដុំសស្អាត ស្ថិតនៅត្រង់ទីដែលឈរនោះឯង ឯអ្នកតាចង្រៃក៏អន្តរធានបាត់ក្នុងពេលនោះដែរ។
និយាយពីនាយសុដា ជាបង កាលដែលបានដឹងថា ប្អូនក៏រត់ចេញពីផ្ទះទៅបាត់ហើយ ក៏នឹកដល់ប្អូនពន់ពេក នឹកដល់គ្រាកម្សត់កម្រជាមួយគ្នា តាំងពីឪពុកម្ដាយស្លាប់ចោល រហូតដល់ខ្លួនមកបានប្រពន្ធនេះ។ លុះគិតសព្វគ្រប់ទៅនាយសុដាក៏លាប្រពន្ធ និងឪពុកក្មេក ដើម្បីធ្វើដំណើរទៅតាមរកប្អូន។ គាត់ខំដើររកប្អូនគ្រប់ច្រកល្ហកនៃព្រៃភ្នំ ក្រំថ្ម និងតាមភូមិឋាននានា តែរកមិនឃើញសោះ ទោះបីសួរគេឯង ក៏មិនលេខឮដំណឹង។ លុះដើរៗទៅក៏បានទៅដល់មាត់ស្ទឹង ដែលមានដើមជ្រៃ សាខាត្រឈឹងត្រឈៃដុះប្របនោះ។ ដោយការអស់កម្លាំង សុដាក៏សម្រាកនៅក្រោមដើមជ្រៃ អង្គុយផ្អែកនឹងដុំថ្មរលោងមួយដុំនៅក្បែរនោះ។ លុះដេកលក់មួយស្រឡេត ស្រាប់តែឃើញមនុស្សយ៉ាងធំ ម្នាក់លេចខ្លួនចេញមក គឺរូបអ្នកតាដដែលនោះ និយាយសម្លុតថា :
-”នែ! អាកំហូចឯងមកពីណា ក៏បានជាហ៊ានចូលមកនៅទីនេះដោយគ្មាននិយាយគួរសមនឹងអញសោះអ៊ីចឹង?”។
ឮដូច្នោះ សុដាញ័រអស់ខ្លួនប្រាណ ហើយអង្វរលន់តួថា :
-”សូមលោកតាមេត្តាខ្ញុំផង ខ្ញុំបានជាជ្រុលចូលមកទីនេះហើយខ្ញុំសូមស្នាក់នៅទីនេះមួយយប់សិន ចុះ ព្រោះខ្ញុំធ្វើដំណើរមកពីស្រុកឆ្ងាយ ដើម្បីស្វែងរកប្អូន តែរកមិនឃើញសោះ។ បើលោកម្ចាស់បានប្រទះនឹងប្អូនខ្ញុំ សូមទានមេត្តាប្រាប់ផងៗ។
អ្នកតាកំណាចបើកភ្នែកធំៗ ហើយស្រែកគំរាមមកទៀតថា :
-”ទេ! អញគ្មានឃើញប្អូនអាណាទេ! អញត្រូវផ្ដន្ទាទោសឯងក្នុងពេលនេះ។ អើ! បើអាឯងចង់ជួបប្អូនអាឯង អញឲ្យជួបបាន គឺដុំថ្មដែលអាឯងឈរផ្អែកនេះហើយ ជាប្អូនអាឯង"។
ថាតែប៉ុណ្ណោះ អ្នកតាកំណាចក៏លើកដំបងចង្អុលមុខនាយសុដាព្រមទាំងសែកមន្តអាគមគាថា ផ្លុំជាខ្យល់យ៉ាងខ្លាំង។ មួយរំពេចនោះរូបសុដាក៏ប្រែក្លាយជាដើមរុក្ខជាតិមួយដើម ដុះត្រង់ប្របដុំថ្មនោះ។ ឯរូបអ្នកតា ក៏អន្តរធានបាត់ក្នុងពេលនោះដែរ។ (រុក្ខជាតិនោះ លុះក្រោមមក គេក៏ហៅថាជាដើមស្លា)។
ចំណែកឯនាងមណីជាភរិយា ក្រោយដែលបាត់ប្ដីយូរមិនឃើញត្រឡប់មកវិញ ក៏ដាច់ចិត្តលាឪពុកទៅតាមប្ដី ដោយហេតុតែនាងនឹករឭកប្ដីខ្លាំងពេកទ្រាំនៅពុំសុខ។ នាងដាច់ចិត្តហ៊ានដើរកាត់ព្រៃ កាត់វាលតែម្នាក់ឯង មានតែសត្វសាហាវយង់ឃ្នងជាគ្នាប៉ុណ្ណោះ។ នាងដើរៗទៅ ក៏បានទៅដល់មាត់ស្ទឹងមានដើមជ្រៃធំ ដែលជាលំនៅឋាននៃអ្នកតាកំណាចដដែលនោះ។ នាងឃើញដើមជ្រៃធំដ៏មាន មែកសាខា ហើយនៅក្បែរដើមជ្រៃ នាងឃើញដុំថ្មមួយដុំ ស រលោង និងដើមស្លា មួយដើម មែកធាងមានផ្លែធ្លាក់សំយាកនៅក្បែរដុំថ្មនោះ។ លុះដេកលក់មួយសន្ទុះទៅ អ្នកតាកំណាចដដែលបានសម្លុតនាងដោយពាក្យផ្សេងៗ ដូចកាលវាសម្លុតសុដ្ឋា និងសុដាដែរ។ ទោះបីនាងខំអង្វរករយ៉ាងណា ក៏អ្នកតាចង្រៃមិនព្រម ចេះតែស្រែកខ្លាំងឡើងថា :
-”អញត្រូវតែបំផ្លាញជីវិតនាងឯងក្នុងពេលនេះ"។
នាងមិនព្រមឈប់អង្វរទេ នាងនៅតែទទូចថា :
-”សូមលោកតាកុំអាលបំផ្លាញជីវិតនាងខ្ញុំអី។ បើមុននឹងខ្ញុំស្លាប់ សូមឲ្យខ្ញុំបានជួបនឹងប្អូនថ្លៃ ព្រមទាំងប្ដីខ្ញុំសិន"។
អ្នកតាកំណាចក៏សើចចំអកយ៉ាងខ្លាំងៗ ឯនាងមណីក៏ភ័យញ័ររន្ធត់កាន់តែខ្លាំងឡើងៗដែរ។ ឃើញដូច្នោះ អ្នកតាក៏ចូលមកជិត ហើយស្រែខ្ទរដី ជាសម្រែកថា :
-”បើនាងឯងចង់ជួបនឹងប្អូនថ្លៃ ព្រមទាំងប្ដីនាងឯង មិនអីទេ អញឲ្យជួបបាន ហើយនាងឯងធ្លាប់តែនែបនិត្យនឹងប្ដីយ៉ាងណា អញនឹងឲ្យនែបនិត្យយ៉ាងនោះទៀត។ ប្ដីនាង គឺដើមស្លាដែលនាងអង្គុយផ្អែកនេះហើយ ឯដុំថ្មសស្អាតមួយដុំនោះឯង គឺជាប្អូនថ្លៃនាង។ ឥឡូវ នាងឯងទៅនៅជាមួយចុះ!”។
ថាតែប៉ុណ្ណេះ អ្នកតាលើកដំបងចង្អុល ដូចមុនៗទៀត។ រូបនាងមណីក៏ក្លាយទៅជាវល្លិរុក្ខជាតិមួយរំពេច ដែលក្រោយមក គេហៅថាដើមម្លូ។ អ្នកតា ក៏អន្តរធានបាត់ក្នុងពេលនោះទៅ។
ក្នុងកាលជាចំណេរតមក មានព្រះរាជាមួយអង្គ បានកែនរេហ៍ពលទៅប្រពាតព្រៃ។ ព្រះអង្គបានយាងទៅប្រទះនឹងដើមជ្រៃ ព្រមទាំងដុំថ្មសស្អាតនិងដើមស្លា ម្លូ ដុះប្រពាក់ប្រព័ន្ធគ្នា ដែលជាហេតុនាំឲ្យព្រះអង្គនឹកប្លែកក្នុងព្រះទ័យពន់ពេក។ ទ្រង់ក៏ត្រាស់សួររកអ្នកណា ដែលដឹងរឿងរ៉ាវវត្ថុទាំងបីនេះ។
មានអ្នកស្រុកជិតខាងទីនោះដឹងរឿងរ៉ាវ ពីព្រោះគេបានឃើញហេតុការណ៍ច្បាស់ បានមកក្រាបទូលព្រះរាជាតាមដំណើរសព្វគ្រប់។ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ចាត់ឲ្យសេវកាមាត្យយកស្រាមក ហើយបេះផ្លែស្លា និងស្លឹកម្លូទៅដាក់លើដុំថ្មនោះ រួចចាក់ស្រោចលើវត្ថុទាំងបី។ ក្នុងគ្រានោះ វត្ថុទាំងបីមុខក៏រលាយជាទឹក មានពណ៌ក្រហមដូចឈាម ដែលហូរធ្លាក់ចុះមកលើផ្ទៃព្រះធរណី។
លុះព្រះរាជាទ្រង់ទតឃើញឧប្បត្តិហេតុនេះហើយ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ឈ្វេងយល់ថា "អ្នកទាំងបី ពីជាតិមុនស្រឡាញ់គ្នាណាស់ បានជាជាតិនេះនៅតែរួមធាតុ រួមរស់ជាមួយគ្នាទៀតយ៉ាងនេះ"។
ដោយហេតុតែព្រះអង្គចង់ទុកអនុស្សាវរីយ៍យ៉ាងចម្លែកនេះ ឲ្យស្ថិតស្ថេរបានយូរអង្វែងតទៅ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់បញ្ញត្តិច្បាប់ឲ្យពួកអ្នកស្រុកយកវត្ថុទាំងបី មុខគឺ ម្លូ, ស្លា និងកំបោរ សម្រាប់ធ្វើជាជ័យមង្គលនានា មានពិធីរៀបបង្កក់កូនខ្ចី ដែលទើបនឹងកើត, ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍, ពិធីចូលម្លប់ ចេញពីម្លប់, ពិធីកោរជុក, ពិធីសែនព្រេន, និងពិធីលៀងអារក្ស ជាដើម។
៙ ប្រយោជន៍នៃម្លូ ៖
ស្លឹកម្លូ និងផ្លែស្លា មានជ័រ មានជាតិវីតាមីនសេ (vitamin C) កំបោរមានជាតិកាល់ស្យូម (calcium) ដែលបានមកពីការដុតថ្ម ដុតសម្បកលៀស សម្បកខ្យង សម្បកគ្រុំ ឲ្យឆេះសុស ទៅជាផេះអស់។ ហេតុនេះ ម្លូ, ស្លា, និងកំបោរ គឺជាថ្នាំស័ក្ដិសិទ្ធិម៉្យាង សម្រាប់ធ្វើជាចំណីបំបាត់ក្លិនមាត់ ធ្វើធ្មេញឲ្យឡើងពណ៌ខ្មៅឲ្យរឹង និងធ្វើឲ្យបបូរមាត់ឡើងពណ៌ក្រហមស្រស់។ម្លូស្លាជាវត្ថុមានតម្លៃណាស់ ក្នុងការទទួលភ្ញៀវ។ គឺជានិមិត្តរូបនៃចំណងមេត្រីភាពរវាងមនុស្សផងគ្នា។ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ទោះបីប្រជាជនភាគច្រើនមិននិយមស៊ីម្លូស្លាក៏ដោយ ប៉ុន្តែ វត្ថុទាំងបីនេះនៅតែមានអាទិភាពខ្លាំងក្លាដដែល នៅក្នុងទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្មែរយើង គឺវាតែងមានវត្តមាននៅក្នុងពិធីជាមង្គលផ្សេងៗរបស់ខ្មែរ ស្ទើរតែគ្រប់ទាំងអស់។
នៅក្នុងពិធីរៀបមង្គលការ ស្លា ម្លូ និងកំបោរ ជាវត្ថុចាំបាច់បំផុត មិនខុសពីទៀនធូបឡើយ។ គេតម្រូវស្លាឲ្យគ្រប់មួយពាន់ផ្លែ ឬក្រោយមក គេបង្រួញឲ្យនៅត្រឹមមួយពាន់ចំណិត ដែលគេហៅថា "ស្លាពាន់ ម្លូពាន់"។ នេះគឺជាការឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញនូវនិរន្តរភាពនៃទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លើការប្រើម្លូស្លា។
គ្រូខ្មែរជាច្រើនតែងតែបៀកម្លូ ស្លា ទំពា ដើម្បីធ្វើថ្នាំព្យាបាលជំងឺខ្លះដោយស្ដោះព្រួសស្លា ម្លូ កំបោរ ដែលគាត់ទំពាម៉ដ្ឋចូលគ្នានៅក្នុងមាត់ ទៅលើដំបៅខ្លះ មានរើមខ្សាច់, រើមដំរី, ពិសភ្លើង ជាដើម។ ជួនកាល ក៏មានការស្ដោះព្រួសដូចគ្នានេះ ដើម្បីបណ្ដេញជំងឺ ឬបន្សាបពិសផងដែរ។
ដូច្នេះ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើង ស្លា, ម្លូ និងកំបោរ ជាវត្ថុចាំបាច់ជាទីបំផុតនីក្នុងពិធីតូចធំនានា រហូតដល់ការព្យាបាលជំងឺផ្សេងៗ ទៀតផង។
៙ អំពីគ្រឿងផ្សំ សម្រាប់ស៊ីស្លា*
(*ពាក្យថា "ស៊ីស្លា" នេះមិនមែនបានន័យថា គេស៊ីតែស្លាមួយមុខប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែគេត្រូវផ្សែផ្សំជាមួយនឹងវត្ថុច្រើនមុខទៀត សំខាន់គឺ ម្លូ និងកំបោរ។ គេនិយាយថា "ស៊ីស្លា" ក៏បានដូចគ្នា)ដោយផ្អែកលើអត្ថបទសិលាចារឹកជាច្រើន តាំងពីមុនសម័យអង្គរ គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា ខ្មែរយើងចេះទទួលទានស្លាតាំងពីសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រមកម្ល៉េះ។ ព្រះមហាក្សត្រ វរជន ដែលមានសទ្ធាជ្រះថ្លាចំពោះអាទិទេព ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា បានទ្រង់ធ្វើព្រះរាជអំណោយ និងធ្វើអំណោយចំពោះប្រាសាទនានា ដែលជាបូជនីយដ្ឋានដ៏ពិសិដ្ឋ នូវចម្ការដូង ចម្ការស្លា ស្រែព្រៃ បឹងបួ គោ ក្របី ខ្ញុំបម្រើ។ល។ កាលណាគេប្រទះឃើញចម្ការស្លា នៅតាមប្រាសាទ តាមភូមិឋានខ្មែរ* (*ជាទូទៅគេសង្កេតឃើញមានដំណាំដូង ស្លា ដុះហ៊ុមព័ទ្ធជិតជុំភូមិខ្មែរ បង្កើតបានជាទេសភាពដ៏ពិសេសមួយ គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់។ គេតែងកត់សម្គាល់ថា ទីណាដែលគេឃើញចុងដូង ចុងស្លា ទីនោះគឺជាភូមិខ្មែរ) នុះ គេត្រូវតែយល់ថា ដំណាំស្លានេះផ្ដល់អត្ថប្រយោជន៍ដ៏សំខាន់ សម្រាប់យកមកផ្សំជាមួយនឹងវត្ថុផ្សេងៗ ខ្លះទៀត ដើម្បីបង្កើតបានជាគ្រឿងស៊ីស្លា។ មិនមែនមានតែជនជាតិខ្មែរយើងប៉ុណ្ណោះទេដែលនិយមស៊ីស្លានុះ ក៏ប៉ុន្តែនៅមានជាតិសាសន៍ផ្សេងៗដទៃទៀត នៅតំបន់អាស៊ីនេះ ក៏និយមទំនៀមទម្លាប់នេះដែរ មានជាអាទិ៍ ឥណ្ឌា យួន ឡាវ សៀម ឥណ្ឌូណេស៊ី ភូមា ម៉ាឡាយូ។ល។ ក៏និយមការស៊ីស្លា ដូចខ្មែរយើងដែរ។
ដូច្នេះ ប្រពៃណីស៊ីស្លានេះមានជាប់ជាទម្លាប់ តាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ជាមួយនឹងប្រជាជាតិជាច្រើន។ គេសង្កេតឃើញថា មកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ចំណង់ចំណូលចិត្ត និងទម្លាប់ស៊ីស្លាបានថយចុះយ៉ាងច្រើន ស្ទើរតែចង់អស់ពីសង្គមខ្មែរទៅហើយ។ គេឃើញមានតែមនុស្សចាស់ៗ ប៉ុណ្ណោះដែលនៅកាន់ទម្លាប់ស៊ីស្លា។
ដើម្បីឲ្យក្មេងៗជំនាន់នេះ និងជំនាន់ក្រោយៗ ទៀតបានដឹងអំពីទម្លាប់និងរបៀប ព្រមទាំងការផ្សែផ្សំគ្រឿងផ្សេងៗ សម្រាប់ស៊ីស្លា អត្ថបទនេះក៏បានចងក្រងឡើង ដើម្បីទុកជាឯកសារស្រាវជ្រាវ និងក្នុងគោលបំណងថែរក្សាទំនៀមទម្លាប់នេះកុំឲ្យបាត់បង់។
តើគេស៊ីស្លា ដើម្បីអ្វី?
តាមការកត់សម្គាល់ ការស៊ីស្លាមានសារៈសំខាន់ និងមានការចាំបាច់ជាច្រើន។ ហេតុនេះហើយ ទើបបានជាខ្មែរយើងមិនអាចបោះបង់ចោលស្លាម្លូបានទាំងស្រុងនុះទេ។ វត្ថុទាំងនេះ គេនៅតែត្រូវការ ថ្វីបើគេមិនស៊ីក៏ដោយ។ពាក្យថា "ស៊ីស្លា" ឬ "ស៊ីម្លូ" ដែលខ្មែរយើងតែងនិយាយជាប់ជាទម្លាប់មកនេះ មិនមែនមានន័យកំណត់ត្រឹមតែការប្រើពាក្យប៉ុណ្ណោះទេ។ ថ្វីបើគេប្រើតែពាក្យប៉ុណ្ណោះក្ដី គេចង់ឲ្យន័យរបស់វាគ្រប់គ្រាន់ ទៅតាមភាពជាក់ស្ដែង។ ជាមួយនឹងពាក្យ ស៊ីស្លា ឬ ស៊ីម្លូ គេក៏ចង់និយាយពីវត្ថុនានាទៀត ដែលគេត្រូវផ្សំជាមួយនឹង ស្លា ម្លូ នោះផងដែរ។ មុននឹងបាន "ស្លា" មួយម៉ាត់ស៊ីនុះ គេត្រូវយកវត្ថុមួយចំនួនទៀតមកផ្សែផ្សំជាមួយផង។ ថ្វីបើយើងមានទម្លាប់ប្រើពាក្យស៊ីស្លា ស៊ីម្លូនេះ ដូចជាគេថា ស៊ីបាយ ស៊ីចំណីផ្សេងៗ ក៏ដោយ ប៉ុន្តែ គេមិនមែនស៊ីស្លាម្លូ ដោយលេបចូលទៅក្នុងពោះនុះទេ។ គេគ្រាន់តែទំពាឲ្យម៉ដ្ឋ រួចស្ដោះទឹកមាត់ស្លា ដែលមានពណ៌ក្រហមដូចឈាមនុះចេញ រហូតដល់ស្លានោះសាប ទើបគែខ្ជាក់វាចោល។
1-របៀបផ្សំគ្រឿងស៊ីស្លា
ដំបូង យកម្លូពីក្នុងប្រអប់មកលាត ប្រើមេដៃដាក់ពីលើស្លឹកម្លូ ម្រាមចង្អុលដាក់ពីក្រោម រួចក្បេត ជូតឲ្យជ្រះផង់ធូលី ក្ដិចចុងកន្ទុយស្លឹក* (*ដោយជឿតាមរឿងព្រេងបុរាណថា មានពស់វែកមួយខ្ជាប់ពិសដាក់ត្រង់កន្ទុយស្លឹកម្លូ ហេតុនេះគេត្រូវក្ដិចផ្នែកនោះចោល ដើម្បីចៀសវាងការពុល ដោយសារជាតិពិសេសនោះ) ចោលរួចទើបហែកច្រៀក* (*ព្រោះមានទម្លាប់ គោរពតាមពាក្យចាស់ពោលទុកមកថា “ស្លាម្លូស៊ីឲ្យច្រៀក កុំបីបៀកទាំងមូលមិញ តូចធំត្រូវច្រៀកចេញ តាមពាក្យចាស់ថាអភ័ព្វ“) ស្លឹកម្លូ តាមបណ្ដោយសន្លឹក មួយភាគចេញ (ប្រហែល 1/3) តែមិនត្រូវបោះចម្រៀកនោះចោលទេ។ យកចម្រៀកតូច នោះមកផ្ទាប់ពីលើចម្រៀកធំ បន្ទាប់មក យកអកកំបោរ* (*អកកំបោរច្រើនធ្វើពីស្ពាន់ ឬសំរឹទ្ធ រាងមូល ប៉ុនមួយក្ដាប់ជុំ គម្របរាងដូចសាជី ចុងលើលម្អដោយរាងមូលត្លុំ ប៉ុនចង្កឹះ) មកបើកគម្របរួចកៀបគម្របក្នុងម្រាមដៃឆ្វេង ដែលកំពុងកាន់ម្លូ។ យកចង្កឹះ ដែលមាននៅក្នុងអកកំបោរស្រាប់ ឆ្កៀលយកកំបោរមកបៀក បី-បួនដង លើស្លឹកម្លូ ឲ្យសមល្មម មិនឲ្យតិចពេក ឬច្រើនពេល។ ដាក់ចង្កឹះទៅក្នុងអកកំបោរ រួចគ្របទៅវិញ។ យកស្លាចំណិត ឬស្លាខ្ចីមកឆាក ដោយប្រើប្រណាក ឲ្យបែកទៅជាបំណែកតូចៗ ដាក់លើម្លូទើបបៀករួច។ ស្លាចំណិតជាស្លាក្រៀម ឬស្លាខ្ចី គេចង់ដាក់មួយណាក៏បាន។ ប៉ុន្តែជាទូទៅ គេច្រើនចូលចិត្តស្លាខ្ចីជាង។គ្រឿងផ្សំបន្ថែម :
- - យកស្លាជ្វា* (*ស្លាជ្វា បានមកពីការរម្ងាស់ទឹកជ្រៃក្រឹមឲ្យឡើងខាប់ រួចយកកន្ទក់ម៉ដ្ឋមកចាប់លាយ កូរឲ្យសព្វ ទុកឲ្យកកឡើងរឹង ទើបកាត់ជាដុំៗ រាងជាគូប។ សព្វថ្ងៃនេះ ដោយសារគ្មានស្លាជ្វាគេច្រើនតែប្រើ សម្បកសំព័រ សម្បកពពេល សម្បកពើត ជាជំនួយវិញ) ពីក្នុងឡតប្រអប់មកនេះនឹងក្រចកមេដៃ ទំហំប៉ុនចុងចង្កឹះ ដាក់ពីលើស្លឹកម្លូ លាយជាមួយចំណិតស្លា,
- - យកមើមប្រោះ* (*គេដាក់មើមប្រោះលាយ ដើម្បីឲ្យក្រអូបមាត់ នៅពេលស៊ីស្លា) នៅខ្ចីល្មម មកកាត់ប៉ុនចុងកូនដៃ រួចដាក់ចូលជាមួយនឹងគ្រឿងផ្សំមុនៗ,
- - វេចបត់ស្លឹកម្លូពីខាងស្ដាំ ពីខាងឆ្វេង ពីខាងចុង ពីខាងដើម ឲ្យបានទៅជាកញ្ចប់តូចមួយ ប្រហែលទ្រើសជាងមេដៃបន្តិច។
ស្លាដែលគេផ្សំច្រើនគ្រឿងនេះ គេហៅថាស្លាថ្មាត់។
ការស៊ីស្លាថ្មាត់ តែប៉ុណ្ណេះ នៅមិនទាន់គ្រប់ទេ។ ជាទូទៅ អ្នកស៊ីស្លាត្រូវការជាចាំបាច់នូវវត្ថុមួយមុខទៀត ដែលគេប្រើដោយឡែក គឺថ្នាំ ដែលគេដាក់នៅក្នុងឡតមួយទៀត។ គេចាប់បោចយកថ្នាំបន្តិច គឺថ្នាំ ដែលគែដាក់នៅក្នុងឡតមួយទៀត។ គេចាប់បោចយកថ្នាំបន្តិច រួចឆ្មូលនឹងម្រាមដៃឲ្យឡើងមូល ញីទៅលើធ្មេញទាំងលើ ទាំងក្រោម ទៅឆ្វេង ទៅស្ដាំ ឲ្យសព្វទាំងអស់ រួចទើបសៀតបញ្ចុកថ្នាំនោះទុកនៅចន្លោះបបូរមាត់លើក៏បាន ក្រោមក៏បាន កៀនខាងឆ្វេងក៏បាន កៀនខាងស្ដាំក៏បាន តាមតែគេពេញចិត្ត ហើយយូរៗម្ដង គេធ្វើតែរបៀបនេះឡើងវិញ។ ការចុកថ្នាំធ្វើឲ្យបបូរមាត់បះឡើងងស្ទើញមិនរាបស្មើដូចធម្មតាទេ។ ជួនកាល គេនៅតែបន្តចុកថ្នាំដដែល ទោះបីគេបានខ្ជាក់ស្លាចោលហើយក៏ដោយ។
មានមនុស្សខ្លះទម្លាប់ចុកថ្នាំ តែមិនមានស៊ីស្លាទេ។ គេចុកទល់ទុកនៅលើជើងធ្មេញលើយ៉ាងនេះ រហូតទាល់តែសាបអស់ ទើបគេបោះចោល មានមនុស្សចាស់ខ្លះ ដោយរវល់នឹងការងារផ្សេងៗពេក មិនបានចុកថ្នាំទុកនៅក្រោមបបូរមាត់ទេ។ គាត់ខ្ជាក់យកមកសៀតទុកនៅនឹងត្រចៀក លុះចប់ការងារមមាញឹករបស់គាត់ហើយ ទើបគាត់យកមកចុក ទល់* (*រមូលថ្នាំដែលគេលញ់ឲ្យមូល ទុកសម្រាប់ចុកនេះ ហៅថាទ្រនល់ថ្នាំ, បញ្ចុកថ្នាំ, ថ្នាំមួយ កញ្ចុក។ នៅពេលណាដែលស្រុកកើតកលិយុគ ចាស់បូរាណបាននិយាយលេងថា "ក្រមុំប្រាំ ដូរថ្នាំ មួយចុក" ឬថា "ប្រយ័ត្នអញចោលនឹងទ្រនល់ថ្នាំ ឲ្យបែកក្បាល!”) សាជាថ្មីទៀត។ បើចាស់ៗ ត្អូញថា "ជូរមាត់ណាស់" បានសេចក្ដីថា គាត់ត្រូវការហូបស្លាហើយ។
2-ស្លាថ្មាត់
ស្លាថ្មាត់ គឺម្លូដែលគេបៀកថ្មាត់ហើយ ពោលគឺមានដាក់គ្រឿងផ្សំគ្រប់មុខរួចជាស្រេច (មើលខាងលើនេះ)។កាលពីសម័យដើម ខ្មែរយើង ទាំងប្រុសទាំងស្រី និយមស្លាថ្មាត់នេះណាស់។ បើមានស្រីក្រមុំណាម្នាក់ គេស្ម័គ្រចិត្តស្រឡាញ់ប្រុសណាម្នាក់ ទុកជាគូអនាគតនុះ នាងតែជូនស្លាថ្មាត់ទៅបុរសសំណព្វចិត្តនោះ ទុកជាកិច្ចបញ្ចាំចិត្ត ឬទុកជាសក្ខីកម្មនៃទឹកចិត្តស្នេហា។ បន្ទាប់ពីស្រីក្រមុំនោះហុចស្លាថ្មាត់ឲ្យកូនកំលោះរួចហើយ អ្នកកំលោះនោះក៏យកស្លាថ្មាត់មកដាក់ក្នុងមាត់ ហើយទំពាភ្លាម។ កាយវិការនេះជាការបញ្ជាក់ពីទឹកចិត្តស្ម័គ្រស្មោះរបស់ខ្លួនចំពោះ នារីជាគូស្នេហ៍។ ត្រង់នេះ ខ្មែរយើងមានចម្រៀងឆ្លើយឆ្លងគ្នាពីបុរាណមួយបទ ថា :
ប្រុស : បងសុំស្លាស្រី ស្រីថាស្លាគ្មាន បងចាប់ដៃបាន ស្លាពេញទាំងថ្នក់។
ស្រី : អូនឆ្លើយថាគ្មាន បងថាកុហក ស្លាពេញទាំងថ្នក់ បញ្ញើគេទេ។
ប្រុស : ត្រង់ស្លាត្រង់ម្លូ អូនថាបញ្ញើ ត្រង់ខ្លួនស្រីតើ បញ្ញើអ្នកណា។
ស្រី : ត្រង់ស្លាត្រង់ម្លូ អូនជូនបងបាន ចំណែកខ្លួនប្រាណ មិនបានទេបង។
- បទចម្រៀងមួយទៀតមានខ្លឹមសារយ៉ាងនេះថា :
បើអូនចោលចាប ចោលនឹងដំបង បើចោលនួនល្អង ចោលនឹងស្លាថ្មាត់។គេច្រើនតែយកអំបោះក្រហមមកចងស្លាថ្មាត់ ដើម្បីបង្ការកុំឲ្យវារលារបូតចេញ នាំឲ្យបាត់គ្រឿងផ្សំនៅខាងក្នុង។ កាលណាគេចងស្លានឹងអំបោះបែបនេះ គេហៅថាស្លាចង ឬស្លាជីប ម្លូជីប។ ស្លាជីប ម្លូជីប ឬស្លាចងនេះ ច្រើនតែជាគូគ្នានឹងបារីចង។ ដើម្បីនឹងធ្វើបារីចង គេត្រូវយកសរសៃថ្នាំមកមូរបញ្ចូលទៅក្នុងស្លឹកសង្កែឲ្យរីកខាង មុខ ហើយរៀវស្រួចខាងក្រោយ ដែលធ្វើឲ្យងាយស្រួលក្នុងការបៀម បឺតយកផ្សែង។ កាលណាមូរបារីស្លឹកសង្កែបានហើយ គេច្រើនតែយកអំបោះក្រហមមកចងរុំ ដើម្បីបង្ការកុំឲ្យស្លឹកសង្កែរលា នាំឲ្យរបូតជ្រុះសរសៃថ្នាំចេញអស់ពីស្លឹកសង្កែ។
ចោលនឹងស្លាមូល ខ្ទាតចូលព្រៃបាត់ ចោលនឹងស្លាថ្មាត់ ធ្លាក់ដល់ដៃបង។
ជួនកាលមានក្រមុំៗ ខ្លះចង់ធ្វើឲ្យបារីចងរបស់ខ្លួនមានគុណភាពកាន់តែវិសេសថែមទៀត។ ដើម្បីឲ្យបានសម្រេចបំណងនោះ នាងយកស្លឹកពោធិ៍ក្រអូបដែលនាងបានហាលឲ្យស្ងួតរួចហើយនុះ មកប្រើសម្រាប់មូរសរសៃថ្នាំចូល ជាជំនួយស្លឹកសង្កែ។ ធ្វើដូច្នេះ កាលណាអ្នកកំលោះជាគូស្នេហ៍ជក់បារីនោះទៅ ក្លិនក្រអូបនៃស្លឹកពោធិ៍នឹងជះភាយ ទៅប៉ះច្រមុះអ្នកជិតខាង នាំឲ្យគេកើតអារម្មណ៍រីករាយ។ ស្រីក្រមុំដែលមានចិត្តស្ម័គ្រមេត្រី ទៅលើកំលោះណាច្រើនជូនទាំងស្លាចង ទាំងបារីចង ចំពោះកំលោះជាគូស្នេហ៍នោះ។
3-របៀបធ្វើស្លាកាត់ ឬស្លាក្រក
គេត្រូវជ្រើសរើសស្លាចាស់ល្មម គឺមិនខ្ចីពេក មិនចាស់ពេក យកទៅស្ងោរក្នុងថ្លាងឲ្យឆ្អិនត្រឹមត្រូវ រួចទើបស្រង់វាមកទុកឲ្យត្រជាក់ ហើយពុះយកគ្រាប់ស្លាចេញពីសម្បក។ ត្រូវហាន់ផ្លែស្លាជាចំណិតស្ដើងៗ រួចយកវាទៅរាយនៅលើចង្អេរធំៗ ឬលើកន្ទេល រហូតទាល់តែបានស្ងួតល្អ ទើបសាយកមកច្រកទុកក្នុងបាវ ឬក្នុងការុង។ មានអ្នកខ្លះទៀត ដោយចង់ចំណេញពេល និងចង់ចំណេញឧស ក៏ពុះផ្លែស្លាខ្ចី យកគ្រាប់វាមកហាន់ជាចំណិតៗ រួចយកទៅហាលថ្ងៃឲ្យស្ងួត។ អ្នកស៊ីស្លា គេពេញចិត្តស្លាស្ងោរជាងស្លាឆៅ។ នៅពេលផ្សំគ្រឿងស៊ីស្លា ដើម្បីធ្វើឲ្យស្លាកាត់ទន់ស្រួលទំពា គេត្រូវយវាទៅត្រាំទឹកក្នុងពែង ឬក្នុងត្រឡោកឲ្យបានមួយម៉ោង សឹមយកមកប្រើផ្សំ សម្រាប់ស៊ីម្លូ។ស្លាកាត់មានដាក់លក់នៅគ្រប់ទីផ្សារធំតូច នៅទូទាំងប្រទេស។
ស្លាស្រស់ខ្ចី និងស្លាក្រក បង្កើតបានជាមុខជំនួញមួយ យ៉ាងសំខាន់ណាស់ដែរ នៅទីផ្សារក្នុងស្រុក និងនាំចេញទៅលក់នៅប្រទេសជិតខាង។
សម្គាល់ : ក្នុងករណីនេះ ដែលគេពុំមានពេល ឬដោយផ្លែស្លាទុំជ្រុលហួសទៅ គេបកសម្បកវាចេញ ដោយទុកគ្រាប់វាឲ្យនៅទាំងមូល។ គេយកសម្បកវាទៅដាក់ក្នុងស្រែធ្វើជាជី។ គ្រាប់វា គេយកទៅហាលទាំងមូលរហូតដល់ស្ងួត ទើបគេយកមកច្រកក្នុងស្បោង ឬក្នុងការុង ទុកសម្រាប់ប្រើក្នុងការស៊ីស្លា។ នៅពេលគេផ្សំគ្រឿងស៊ីស្លា គេតែងប្រើប្រណាក សម្រាប់ឆាកគ្រាប់ស្លាមូលនេះ ជាចំណិតល្អិតៗ។
4-របៀបធ្វើស្លាជ្វា*
(*ខ្មែរយើងមានទម្លាប់ហៅថា "សាច់ជ្វា" ប្រហែលមកពីគេហៅខុស ព្រោះមានការស្ដាប់ច្រឡំ) គេផលិតស្លាជ្វា ដើម្បីបម្រើសេចក្ដីត្រូវការរបស់អ្នកនិយមស៊ីស្លា* (*ស្រីៗ មានចំណូលចិត្តស៊ីស្លាច្រើនជាងប្រុសៗ ដែលចូលចិត្តជក់ថ្នាំជាងស៊ីស្លា) ដែលច្រើនតែមានវ័យចាប់ពី 40 ឆ្នាំឡើងទៅ។ គ្រឿងផ្សំផ្សេងៗ មាន : កំបោរ, ថ្នាំ, ស្លា, ម្លូ, ស្លាជ្វា តែងមានដាក់លក់យ៉ាងសម្បូរនៅគ្រប់ទីផ្សារតាំងពីទីក្រុងធំៗ រហូតដល់ផ្សារផ្សោតូចតាចនៅតាមជនបទ។ ផលិតករនៅតាមជនបទខ្លះៗ តែងឆ្លៀតធ្វើអាជីវកម្មនៃគ្រឿងផ្សំទាំងនេះ ក្នុងទ្រង់ទ្រាយដ៏ធំបង្គួរ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្ដីត្រូវការរបស់អ្នកភូមិផងរបងជាមួយគ្នា ឬយកទៅបោះឲ្យពាណិជ្ជករនៅតាមទីផ្សារ។ ក្នុងចំណោមគ្រឿងផ្សំទាំងអស់នេះ ស្លាជ្វាមិនមែនកើតឡើងឯងនុះទេ ប៉ុន្តែកើតឡើងតាមការផលិតដោយមានគ្រឿងផ្សំរបស់វា និងរបៀបធ្វើផង។តើគេធ្វើស្លាជ្វាដូចម្ដេច?
ជាដំបូង គេត្រូវកាប់មែកជ្រៃក្រឹម ឲ្យបានមួយចំនួន។ ត្រូវប្រឡេះតែស្លឹករបស់វាយកមកចាក់រម្ងាស់នៅក្នុងខ្ទះធំមួយ។ រយៈពេលប្រមាណពីរ ឬបីម៉ោង ក្រោយមក ទឹករម្ងាស់ស្លឹកជ្រៃក្រឹមចាប់ផ្ដើមស្រកយ៉ាងច្រើន បន្ទាប់មកក៏ទៅជាខាប់ ស្ទើរកក ពណ៌ចាស់ជាងសូកូឡាបន្តិច។ នៅពេលនោះគេយកកន្ទក់ ដែលគេបានរែង ទទាក់យកតែផ្នែកម៉ដ្ឋខៃ ទៅចាក់លាយជាមួយជ័រខាប់នោះ។ គេចេះតែកូរ វិត ដោយបន្ថយភ្លើងចង្ក្រាន ទុកតែរងើក ដើម្បីបន្ថយកម្ដៅឲ្យនៅតិចល្មម។ ទឹកដែលកាន់តែខាប់ កក ស្អិតៗ ត្រូវផលិតករយកទៅចាក់វាចនៅលើចង្អេរ។ ឬលើកន្ទេល សំដិល ហាលខ្យល់ក្នុងម្លប់ លុះត្រាត្រជាក់ហើយកករឹង។ នៅមុនពេលជ័រមិនទាន់រឹង គេយកចុងកាំបិតមកឆូត ខ្វែងជាក្រឡាចត្រង្គ ប្រវែងប្រហែល 25 មិល្លីម៉ែត្រ ក្នុងមួយជ្រុងៗ។ លុះគេបេះបំបែកចេញពីផ្ទាំងជ័រកកមក គេបានដុំរាងគូបពណ៌ក្រមៅ មានរសជាតិចត់ៗ។នេះហើយជាដុំស្លាជ្វា។គេច្រកដុំស្លាជ្វាទុកក្នុងស្មុក ឬល្អី។ គេងាយយកវាទៅលក់ឲ្យឈ្មួញនៅតាមទីផ្សារ ឬលក់នៅតាមផ្ទះឲ្យអតិថិជនក្នុងភូមិជាមួយគ្នា ឬនៅក្នុងភូមិជិតៗគ្នា។ ដូច្នេះ ការផលិតស្លាជ្វាក៏បានទៅជាមុខរបរមួយសម្រាប់ប្រជាជន។
អស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំបន្ទាប់មក ដោយហេតុតែដើមជ្រៃក្រឹម នៅតាមជនបទ កាន់តែក្រទៅៗ ការផលិតស្លាជ្វាក៏ត្រូវផ្អាកសកម្មភាព។ នៅទីផ្សារ ផលិតផលនេះក៏លែងមានតទៅទៀត។ ក្នុងកាលៈទេសៈបែបនេះ អ្នកស៊ីស្លាក៏ត្រូវបង្ខំចិត្តលែងប្រើស្លាជ្វាធ្វើជាគ្រឿងផ្សំ ស៊ីស្លាតទៅទៀត។ ឯអ្នកស៊ីស្លាមួយចំនួនទៀត ដោយគេមិនចង់កាត់បន្ថយគ្រឿងផ្សំមានជាតិចត់ៗនេះ គេក៏ខំត្រិះរិះរកវត្ថុផ្សេងទៀតមកជំនួសស្លាជ្វា។
តាមការស្រាវជ្រាវ និងការដកពិសោធន៍ អ្នកស៊ីស្លាបានជ្រើសរើសយកសម្បកសំព័រ* (*សំព័រជាឈើព្រៃ តែក៏មានដុះនៅស្រុកដែរ ផ្លែវាមានរសជាតិជូរ អាចប្រើជាម្ជូរ ឬជ្រក់ ផ្លែទុំពណ៌ក្រហម មានរសជាតិជូរអែម។ ដើមវាមានសម្បកក្រាស់ មានរសជាតិចត់) ឬសម្បកពើត មកជំនួសស្លាជ្វា។ ក្នុងករណីខ្លះទៀតដែលគេរកសម្បកឈើពីរមុខនេះមិនបាន គេប្រើសម្បកពពេលវិញ។ សម្បកឈើទាំងប៉ុន្មានមុខនេះ គេត្រូវហាលវាឲ្យស្ងួត សឹមយកមកទុក។ ក្រោយពីវាស្ងួតទៅវាទៅជារឹង។ គេត្រូវប្រើប្រណាក ឆាកត្រង់ជាយវាបន្តិចៗ ដាក់ទៅលើស្លឹកម្លូ ដែលមានបៀកកំបោររួចជាស្រេច ព្រមជាមួយនឹងគ្រឿងផ្សំឯទៀតៗផង។
ក្នុងកាលៈទេសៈលំបាកខ្លះដែលគេរកម្លូមិនបាន អ្នកញៀនស្លាតែងយកស្លឹករុក្ខជាតិផ្សេងៗទៀតមកជំនួយ មានស្លឹកដកពរ (ឬដក់ព) ស្មៅអាចម៍កុក ជាដើម។ ឯគ្រឿងផ្សំវិញ គេយកសម្បកច្រនៀងជាជំនួយស្លាជ្វា ឬសម្បកពើត ឬសម្បកសំព័រ។ មានមនុស្សខ្លះទៀតឆ្លៀតយកស្លឹកចាព្លូ* (*ស្លឹកចាព្លូដូចគ្នានឹងស្លឹកម្លូណាស់ តែមិនហាងដូចស្លឹកម្លូទេ គេប្រើវាធ្វើជាអន្លក់ ឬរបោយ) ដែលដូចស្លឹកម្លូបេះបិទនុះមកជំនួសម្លូ ក្នុងការស៊ីស្លា។
ការស៊ីស្លាជាអារ្យធម៌មួយរបស់ជនជាតិខ្មែរយើង។ កាលពីជំនាន់ដើមខ្មែរយើងឲ្យតម្លៃទៅលើអ្នកណាមានធ្មេញខ្មៅ។ ចំពោះស្ត្រីភេទវិញ បើមានធ្មេញខ្មៅ គេតែងសន្មតថា នេះជាសម្រស់ល្អវិសេសណាស់។ ដូចមានចែងនៅក្នុងរឿងកាកី ជាព្រះរាជនិពន្ធរបស់ព្រះបាទអង្គដួង ពីធ្មេញរបស់នាងកាកីនោះថា : “ធ្មេញខ្មៅរលីក រលង់ប៉ផ្លេក ដូចនីលរតនា កាណ៌កបល្អលន់ គួរគន់ដូចនា ត្របកទុមា រាយរីកស្រស់ថ្មី"។
គេអាចធ្វើធ្មេញឲ្យខ្មៅ* (*រហូតមកដល់ដើមសតវត្សទី 20 យួនវ៉េនៅនិយមលាបធ្មេញឲ្យខ្មៅជាការលម្អរបស់គេ) បានដែរ ដោយលាបនឹងជ័ររុក្ខជាតិម៉្យាងឬក៏តាមការស៊ីស្លាអស់កាលដ៏យូរមក។ នៅសម័យលង្វែក ដែលស្ត្រីក្មេងៗនិយមចង់បានធ្មេញខ្មៅទុកជាលម្អនុះ ប្រហែលជានាងមិនមែនធ្វើឡើងតាមការស៊ីស្លាទេ ពីព្រោះ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ក្មេងស្រីៗ មិនស៊ីស្លាឡើយ។ យោងតាមការស្រាវជ្រាវនេះ យើងអាចសន្មតបានថា ស្រីក្រមុំដែលមានធ្មេញខ្មៅនៅសម័យនោះ គឺពិតជាគេលាបជ័ររុក្ខជាតិ* (*សូមអភ័យទោសពីសម្នាក់អ្នកអាន ដោយអ្នកចងក្រងអត្ថបទនេះពុំទាន់ស្រាវជ្រាវរកឃើញរុក្ខជាតិដែល ផ្ដល់ជ័រ សម្រាប់លាបធ្មេញឲ្យខ្មៅ យើងនឹងខិតខំស្រាវជ្រាវតទៅទៀត) អ្វីម៉្យាងហើយ។ កាលពីជំនាន់នោះ គេចាត់ទុកធ្មេញខ្មៅថា ជាសិរីសួស្ដីម៉្យាង។ ហេតុនេះហើយបានជា ដល់សម័យក្រោយៗមកទៀត នៅក្នុងពិធីកោរជុក ចូលម្លប់ អាពាហ៍ពិពាហ៍ គេមានធ្វើពិធីមួយ ហៅថា "ធ្វើធ្មេញបំពេញលក្ខណ៍" ដោយយកស្រម៉ល័ខនៅស្ងោរឲ្យរលាយចេញជាទឹក ពណ៌ក្រហមក្រមៅ រួចគេយកសំឡីទៅផ្ដិតយកទឹកនោះមកជូតធ្មេញឲ្យខ្មៅ។ តាមពិត ជាតិជ័រល័ខស្រម៉មិនមានពណ៌ខ្មៅទេ ដូច្នេះពិធីនេះ ប្រហែលជាគេធ្វើគ្រាន់តែជានិមិត្តរូបប៉ុណ្ណោះ។ តាមការយល់តៗគ្នាមក គេសន្មតទុក "ល័ខ" ជាវត្ថុធាតុដែលផ្ដល់ពណ៌ខ្មៅ សមដូចពាក្យប្រៀបធៀបខ្មែរថា "ខ្មៅដូចល័ខ"។ ឯពាក្យថា "ល័ខ" និង "លក្ខណ៍" នេះទៀតសោតក៏សុទ្ធតែជាពាក្យ "ទ្វយវាទ" (équivoque)។ "យកល័ខមកច្នៃធ្វើឲ្យកបលក្ខណ៍"។
ម៉្យាងទៀត ការស៊ីស្លា ឬពិធីស៊ីស្លានេះ ជាមង្គលមួយយ៉ាងឧត្ដុង្គឧត្ដមណាស់របស់ខ្មែរយើង។ ស្លាដែលផ្សំដោយវត្ថុធាតុ បួន-ប្រាំមុខនេះ គឺជាការបញ្ជាក់បង្ហាញនូវសមាសធាតុ ដែលចំណុះគ្នា ដែលគួបផ្សំជាមួយគ្នា ហើយកើតបានជាសារជាតិរួមមួយ ជាវត្ថុរាវពណ៌ក្រហមដូចឈាម។ នោះឯងគឺជានិមិត្តរូបនៃចំណងមេត្រីភាព សេចក្ដីស្រឡាញ់ស្នេហ៍ស្និទ្ធ ចិត្តមួយថ្លើមមួយជីវិតមួយ។ យ៉ាងណាមិញ ចំណងមេត្រីភាពជិតស្និទ្ធនេះ គឺជាការផ្សារភ្ជាប់សាច់ឈាមរវាងគ្នានឹងគ្នា ឲ្យទៅជាប្ដីប្រពន្ធ ទៅជាបងប្អូនគ្នា សុទ្ធតែត្រូវបានបញ្ជាក់តាមអត្ថន័យនៃការស៊ីស្លានេះឯង។ ព្រោះហេតុនេះហើយ ទើបបានជានៅស្ទើរគ្រប់ពិធីរបស់ជនជាតិខ្មែរយើង ស្លា, ម្លូ, កំបោរ, ថ្នាំ មានតួនាទីដ៏សំខាន់ និងជាចម្បងបំផុតក្នុងការធ្វើជានិមិត្តរូប ដើម្បីកំណត់នូវជោគវាសនាល្អនូវសិរីសួស្ដី ជ័យមង្គល វិបុលសុខ គ្រប់ប្រការ និងយូរអង្វែងកាល។
5-ការកត់សម្គាល់ ពីតួនាទីសំខាន់ខ្លះទៀតនៃស្លា ម្លូ
ក- នៅក្នុងការស្ដីដណ្ដឹងកូនស្រីគេ ដំបូងត្រូវមានការចែចូវ តាមរយៈ "មេអណ្ដើក" ដែលអាចត្រូវជាបងប្អូន ឬមិត្តភ័ក្ដិណាម្នាក់ ដោយគ្រាន់តែស៊ើបសាកមើល តើគេមានអារម្មណ៍យ៉ាងណាដែរ។ បើស៊ើបទៅឃើញថា គេមិនយល់ទាល់ទេនុះ ឪពុកម្ដាយ និងបងប្អូនខាងប្រុសត្រូវចូលទៅស្ដីដណ្ដឹងគេជាផ្លូវការ ដោយផ្ទាល់ខ្លួនឲ្យបានដឹងពីចិត្តគ្នា និងគោលបំណងគ្នា ទៅវិញទៅមក។ ក្រោយពីនោះមក គេត្រូវរៀបចំពិធីមួយទៀត ហៅថា "ពិធីភ្ជាប់ពាក្យ"។ ក្នុងពិធីភ្ជាប់ពាក្យនេះ អ្នកមេបាចាស់ទុំទាំងសងខាងតែងសន្មតកិច្ចព្រមព្រៀងនេះតាមការស៊ីស្លា ជាមួយគ្នា ដែលគេហៅថា "ស៊ីស្លាភ្ជាប់ពាក្យ"។ខ- ស្លាដែលផ្សំគ្រឿងរួច ហើយកំពុងទំពាស៊ី ជាថ្នាំព្យាបាលជំងឺដ៏ពូកែតែសម្រាប់តែគ្រូហ្មណា ដែលចេះវិជ្ជាមន្តអាគមប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំបានកត់សម្គាល់ឃើញគ្រូខ្មែរជាច្រើន ទំពាស្លាផង សូត្រសែកមន្តវិជ្ជាផង ហើយស្ដោះ ឬព្រួសទៅលើខ្លួនអ្នកជំងឺ នូវទឹកមាត់ និងកម្ទេចស្លាម្លូ។ បានតែពីរ បីដង អ្នកជំងឺគ្រុនក្ដៅក៏បានជាសះស្បើយ។ មានគ្រូស៊ីស្លា បន្សាបពិសពស់ទៀតផង។
គ- ខ្ញុំបានឃើញលោកតា ម៉ិញ នៅខាងត្បូងវិមានឯករាជ្យ ស្ដោះរោគរើមខ្សាច់ រើមដំរី ពិសភ្លើង តែនឹងទឹកមាត់ស្លាប៉ុណ្ណោះ។ ជំងឺរើម គាត់ស្ដោះតែម្ដង ឬតែពីរដង នឹងជាដាច់ លែងកើតទៀត ព្រោះមេវាងាប់អស់។ បើជាពិសភ្លើង គាត់ស្ដោះពីពីរទៅបីដង រោគនេះនឹងជាដាច់ដែរ។
ឃ- អ្នកស៊ីស្លា បើនឹងត្រូវធ្វើត្រប៉ែ មុននឹងរោយមេដំបែទៅលើបាយដំណើប ត្រូវខ្ជាប់ស្លាចោល ហើយខ្ពុរមាត់ឲ្យស្អាតសិន បើមិនដូច្នោះទេ ពេលដែលត្រប៉ែដល់ខួបហើយ (ចំពោះតែដំណើបស) គេនឹងឃើញមានឡើងពណ៌ជាំលឿងៗ ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងទឹកមាត់ស្លា នៅលើត្រប៉ែ តែមិនមែនបណ្ដាលឲ្យពុលទេ។ ជាមួយដំណើបខ្មៅ គេមិនអាចមើលពណ៌នេះឃើញទេ។
ង- ម្លូជាថ្នាំសម្រាប់ឃាត់ឈាម។ បើមានមុខរបួស ដែលឈាមកំពុងហូរ គេអាចឃាត់ឈាមឲ្យឈប់ហូរ ដោយទំពាម្លូព្រួសដាក់ឲ្យចំមុខរបួស។
ច- ការស៊ីស្លាអាចបង្ការកុំឲ្យមានជំងឺសង្កូវស៊ីធ្មេញ ហើយមិនឲ្យធុំស្អុយមាត់ផង។ ពីសម័យដើម គេមិនដែលមានច្រាស និងថ្នាំដុសធ្មេញទេ។ អ្នកនៅជនបទសព្វថ្ងៃក៏មិនមានដែរ ប៉ុន្តែ គេកម្រឮថាមានដង្កូវស៊ីធ្មេញណាស់។
ជ- ទឹកមាត់ស្លា និងកម្ទេចស្លា ដែលគ្រូព្រួសដាក់មក មានក្លិនប្រហើរគឺក្លិនស្លឹកម្លូ ហើយត្រជាក់។ នេះជាថ្នាំសម្លាប់មេរោគរើម ឬជាថ្នាំត្រជាក់។
ឈ- ថ្នាំសម្រាប់ជក់ និងសម្រាប់ចុក គេអាចប្រើសម្រាប់សម្លាប់មេរោគ ឬសត្វល្អិតចង្រៃបានខ្លះ។ បើគេផ្សើមនឹងទឹក ហើយដាក់ឲ្យចំមាត់ឈ្លើង សត្វឈ្លើងនោះនឹងស្លាប់ភ្លាម ទាំងខ្លួនឡើងរួញក្រញង់។
ញ- វត្ថុចាំបាច់បំផុត សម្រាប់ធ្វើឲ្យទឹកមាត់ឡើងពណ៌ក្រហមដូចឈាម នុះ មានតែបីមុខទេគឺ : ម្លូ ស្លា និងកំបោរ។
មានរឿងព្រេងនិទានពីម្លូ, ស្លា និងកំបោរ ដែលយើងខ្ញុំបានជម្រាបពីខាងដើមរួចហើយ៕